1920'li yıllarda Nüfus mübadelesi ile Türkiye'ye gelen Selanikli aileler Ankara'nın uygulamaya koyduğu yeni toplumsal projeye en çabuk uyum gösteren kesim oldular.
Çabucak asrileşen ve yeni Cumhuriyetin aydın, şehirli ve eğitimli sınıfını oluşturan bu insanlar hep ilgi gördüler.
Türkiye'ye yerleşen ilk nesil Selanikliler ile Mustafa Kemal Paşa arasında hemşehrilik hissinden doğan ayrı bir sıcaklık yaşandı.
Selanik'in Müslümanları
Selanikliler 'suyun öbür tarafındandılar.
Avrupalı idiler.
Her ne kadar Selanik klasik Osmanlı asırlarında en fazla Türkmen aşireti iskan edilen şehir olsa da; Rumeli Yörük beyi Selanik'te otursa, Yedikule, Mısır Çarşısı, Tahtakale gibi Türk isimleri semtlerine ad olsa da şehir merkezi hep kozmopolit kalmıştı.
1885 nüfus sayımına göre Selanik ve havalisinde 1 milyona yakın insan yaşıyordu ve bunların 495 bini Müslüman, 244 bini Rum, Bulgar ve 45 bini Yahudi idi.
Merkezde bulunan 46 Türk mahallesindeki 30 bin Müslüman, 16 Yahudi mahallesindeki 45 bin Yahudi'nin yanı sıra 12 Rum ve 1 Frenk mahallesinde de 13 bin nüfus yaşıyordu.
Müslüman cemaati idareci sınıftı.
Çoğu memur, polis, bürokrat, subaydı.
Selanik'in gayrimüslimleri
Kurulduğundan bu yana devamlı Yahudi nüfusa sahip olmuş bir şehir Selanik.
Osmanlı fethi sonrasında da Yahudiler tekstil alanında faaliyet göstermişler.
Dokudukları Selanik çuhası imparatorluk coğrafyasında ve Avrupa pazarlarında çok tutulurmuş.
Engizisyon zulmünün elinden 1492'de İspanya'dan, 1496'da Portekiz'den kurtardığımız Yahudilerden 20 bini eskiden de bu cemaatten insanların bulunduğu Selanik'e bu sektörün geliştirilmesi için yerleştirilmiş.
1510'da Selanik Yahudileri matbaalarını tesis etmişler.
1880'lere gelindiğinde şehirde yaklaşık 15 bin Yahudi aile yaşamaktadır.
Bunların bin kadarı Yahudi cemaatinin 'ortak refah bütçesine katkıda bulunur. Cemaat bütçesi ise mahalli idarenin bütçesine eşit olduğu belirtilen 500 bin altın Fransız Frangından oluşur. Bu fon fakir aileler için daha iyi şartlarda konutlar sağlamak, 15 ilkokulun, 4 lisenin ve bir kolejin yanı sıra 30 sinagog ile çeşitli hayır kuruluşlarının giderleri için kullanılır.
19. yüzyıl başında Rum ailelerin sayısı ise 2 bin kadardır. Çoğu ticaretle uğraşır ama Avrupa ile ticari temasları alt düzeyde olup parakendecilik yaparlar.
Ticari açıdan Yahudilere ancak 19. asrın ortalarında yetişirler. Rum cemaatin bütçesi Yahudi cemaati bütçesinin yüzde 20'si kadardır. Ama Rumlar Selanik'in entelektüel hayatının ve kültür kurumlarının baş temsilcileri olduklarını iddia ederlerdi.
Ama Selanik Esas olarak Osmanlı devleti ile Türk dünyasında her olayda ve yenilikte öncü rol üstlenen ilklerin, Türklük bilincinin ve Türkçülüğün başladığı bir Türk şehriydi.
