Türkiye’de salgının en çok etkilediği ticari işletmelerin başında alışveriş merkezleri geldi. Perakende alanında art arda alınan kapatma kararları, alışveriş merkezlerinin geçen Mart ayının son haftasından itibaren biraz da zaruri olarak kapanmasına yol açtı. Yalnızca bünyesindeki eczane ve marketlerle hizmet veren alışveriş merkezleri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamalarının ardından 11 Mayıs’ta tekrar faaliyete geçmeye başladı.
Mart ayının son döneminden, tüm Nisan ayında kapalı olan Türkiye genelindeki 436 AVM yönetimleri, sözkonusu dönemi bir taraftan salgın ile ilgili gelişmeleri izleyerek geçirirken, Bilim Kurulu ve Sağlık Bakanlığı kararları doğrultusunda sağlık önlemlerine dönük hazırlık yürütme fırsatı buldu.
11 Mayıs’tan itibaren ticari ve sosyal yaşama ilişkin yeni dönem uygulamalarını ve tedbirlerini deklare ederek pek çok alışveriş merkezi faaliyete geçerken, perakende markaları daha temkinli bir yaklaşım sergiledi. Haziran ayından itibaren de normalleşmeye yönelik adımların ülke genelinde atılması ile birlikte alışveriş merkezleri de kapsamlı şekilde faaliyete geçti.
Türkiye’de son 10 yıllık süreçte en çok gelişim gösteren sahaların başında hiç kuşkusuz perakende sektörü geliyor. Geçen yılki rakamlarla ciroları 160 milyar TL’yi aşan 436 alışveriş merkezleri, 900 milyar TL’lik perakende eko sistemi içinde pazar payını hızla artırıyor. Özellikle 15 milyon metrekareye ulaşan kiralanabilir alanı ile organize perakendeye önemli arz ortamı sunuyor.
Doğrudan 500 bin, dolaylı olarak da 1.5 milyon kişiye istihdam sağlayan AVM'ler, 2019 sonu itibarıyla yaklaşık 2.4 milyar kişiye ev sahipliği yaptı. Bu bakımdan alışveriş merkezleri, sosyal yaşamın da en yoğun olduğu mekanların başında geliyor.
Alışveriş merkezlerinde sağlık açısından güvenli alışveriş dönemi başlıyor. Gerek AVM yönetimleri ve gerekse kendi iş alanlarından sorumlu perakende markalarının ortak yaklaşımı güvenli alışverişte kritik işbirliğini oluşturacak. Ortak kullanım imkanı bulan alanlarda ciddi tedbirler alınırken, personel eğitimi üst seviyede yürütülüyor. Girişlerde, asansör ve yürüyen merdiven kullanımlarında, kuyruk mesafelerinde ilgili sağlık otoriteleri tarafından konulan kurallara riayet edilecek. Kurallara ilişkin bilgilendirme üst seviyelere çıkarılırken, ortak kullanım alanlarındaki oturma koltukları da alışveriş merkezlerinin tamamına yakınında kullanımdan alınmış. Peki, alışveriş merkezlerini yeni dönemde neler bekliyor? 6 maddede AVM’lerdeki yeni dönem uygulamalarını özetledik.
Sosyal mesafe korunacak, 1 maskesiz girişlere izin verilmeyecek
Koronavirüs önlemleri kapsamında alt yapı ve fiziki koşullarını yeniden dizayn eden AVM’ler, güvenli yaya giriş bölgeleri, mağaza ve asansör girişlerinde en az 1 metre aralıklarla bekleme ve geçiş için yerde işaretlemeler yaptı. AVM girişinden itibaren maske kullanımını zorunluluk haline getiren AVM’ler, girişlerde temassız ateş ölçüm cihazları ile ateş ölçümü yapacak. Vücut ısısı 38 derece ve yukarı olanların AVM’ye girişlerine izin verilmeyecek.
2-Temas sıklığı yüksek alanlar saat başı dezenfekte edilecek
Salgın ile birlikte hijyen kurallarına uyum en üst seviyeye çıktı. Alınan önlemler kapsamında AVM’ler özellikle yürüyen merdiven, kapı kolları, ATM gibi temas sıklığı muhtemel alanlardaki hijyen önlemlerini artırırken, söz konusu alanlar saat başı dezenfekte edilecek. En çok temasa maruz kalan bölgelerden biri olan tuvaletleri ise AVM’ler, temas sıklığını azaltmak için WC gruplarında sensörlü ve anti-bakteriyel ürün kullanımına geçti.
3-Kabinde 10 dakikadan fazla kalınmayacak
Koronavirüs, AVM'lerin yanı sıra AVM bünyesindeki mağaza ve iş yerlerinde bir dönüşüme neden oldu. Sosyal temasın önüne geçmek adına belli sayıda müşterinin alınacağı iş yerlerinin girişinde ve kasalarda el antiseptiği bulundurulacak ve doluluk durumu belirli aralıklarla kontrol edilecek. Bekleyecek müşterilerin arasında en az 1 metre mesafe olacak şekilde zemin işaretlemesi yapılırken, özellikle temasın yoğun olduğu kabinler 10 dakikadan fazla kullanılmayacak.
4-Kapalı alanların havaları üst seviyeye çıkarılacak
Kapalı alanlarda temiz hava sirkülasyonun büyük önem taşıdığı pandemi sürecinde AVM’ler, mevcut havalandırma sistemlerini en iyi performansı sunacak şekilde tekrardan dizayn etti. Hava kalitesini üst seviye çıkarmak için AVM’ler, mevcut klima sistemlerine ultraviyole ışık teknolojini uygulamaya başladı. Bunun yanı sıra mevcut fitleri de F5-F7 gibi mikrop ve virüslere karşı yüksek koruma performansı sunan filtrelerle yenileyen AVM’ler, çalışan ve ziyaretçilerine temiz ve sağlıklı bir ortam sunmayı hedefliyor.
5-Teknoloji ve dijitalleşmenin öne çıkması bekleniyor
Salgın yaşam tarzının yanı sıra alışveriş ve ödeme alışkanlarında da köklü değişim getirdi. Alınan önlemler kapsamında nakit kullanımı azalırken, banka ve kredi kartlarında temassız ödeme ciddi bir artış kaydetti. BKM verilerine göre temassız işlem adedi mart ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 23 oranında arttı. Pandemi süreciyle insanların ödeme alışkanlarında yaşanan bu değişimin AVM'leri de bu yönde bir dönüşüme tabi tutması bekleniyor.
6-Kiralar ve ortak giderlerde yeni uygulamalar devreye girecek
Tüketiciyi ilgilendirmese de kira ve ortak gider alışveriş merkezlerinin ana gündem maddelerinden. Belki de ilk günden itibaren hatta… Son dönemde de özellikle döviz kurlarındaki yükseliş ile birlikte kira ve ortak gider gündemi sancılı bir tartışmanın da odağı oldu. Kapalı dönemde kiraların işletilmediği AVM’lerde Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarına yönelik indirimli tarifeler devreye sokuldu. Yılbaşına kadar kolaylık sağlanan AVM’ler bulunuyor. Sabit kiradan, ciro bazlı kiraya eğilim de artıyor.
